คนเล่นโขน

  ในการแสดงโขนแต่ละครั้ง ผู้ชมคงเห็นเพียงภาพของการแสดง ศิลปะอันงดงามของวัฒนธรรมไทย  แต่จะมีซักกี่คนที่รู้ว่าภายใต้หัวโขนที่เราเห็นนั้น มีใบหน้านักแสดงที่เต็มไปด้วยหยาดเหงื่อและความเหน็ดเหนื่อยและที่สำคัญกว่าจะได้ขึ้นเวทีแสดงนั้นเหนื่อยกว่า


  ในการฝึกหัดระยะแรก ตัวพระ ตัวนาง ตัวยักษ์และตัวลิง จะฝึกหัดร่วมกันคือฝึกตบเข่า ถองสะเอวและเต้นเสา เพื่อให้รู้จักจังหวะและเคยชินกับเสียงดนตรี อันเป็นหลักสำคัญในการฝึกเรียนรู้การยักเยื้องลำตัว ยักหน้า ยักคอ ยักไหล่ให้คล่องแคล่ว โดยมีกลองให้จังหวะ มีกำลังขาคงที่  กระทืบเท้าให้หนักแน่น ฝึกเต้นตามจังหวะที่เรียกว่า "ตะลึกตึก"  การเต้นตะลึกตึกคือการย่อเข่าทั้งสองข้างลงให้เป็นมุมฉาก ใช้เท้าขวายกกระทืบลงกับพื้น 1 ครั้ง วางเท้าอยู่กับที่ ใช้เท้าซ้ายยกลงกระทืบลงกับพื้น 1 ครั้ง แล้ววางอยู่กับที่ โดยการเต้นนั้น ผู้แสดงจะใช้เท้าขวาหรือซ้ายยกกระทืบพื้นก่อนก็ได้ ส่วนการฝึกเต้นเสานั้น เป็นการหัดให้ผู้แสดงตัวพระ ตัวยักษ์และตัวลิงยกเว้นเฉพาะตัวนาง ใช้จังหวะเท้าในการเต้นให้มีความสม่ำเสมอ มีกำลังขาแข็งแรง กระทืบฝ่าเท้าทุกส่วนลงกับพื้นโดยพร้อมเพรียงและมีน้ำหนักเท่า ๆ กัน
         การเต้นเสาจะต้องยกขาและดึงส้นเท้าให้สูง เกร็งหน้าขา ยกสลับขาซ้ายและขวาตามจังหวะ และเมื่ออาจารย์ผู้ฝึกสอนสั่งให้หยุด ผู้ฝึกหัดจะต้องจบด้วยท่านิ่ง ลักษณะร่างกายและศีรษะต้องตั้งตรง ขาตั้งให้ได้เหลี่ยม รวมทั้งมีการฝึกถีบเหลี่ยม เป็นการคัดส่วนขาให้สามารถตั้งเหลี่ยมได้ฉากและมั่นคง ทำให้ผู้แสดงเมื่อย่อเหลี่ยมจะมีทรวดทรงที่สวยงามตามลักษณะประเภทของตัวโขน หัดบังคับและควบคุมอวัยวะต่าง ๆ ให้อยู่ในท่าที่ต้องการ ฝึกขา แขน และอกให้อยู่ในระดับคงที่ นอกจากนั้นจะเป็นการฝึกเฉพาะสำหรับผู้ที่แสดงเป็นตัวลิงคือ ฝึกฉีกขา หกคะเมนตีลังกา ม้วนหน้าม้วนหลัง พุ่งม้วนสามตัว ตีลังกาหน้าและหลัง เพื่อให้มีทักษะคล่องแคล่วว่องไว โลดโผดตามธรรมชาติของลิงที่ไม่อยู่นิ่ง
        แม้จะเป็นการแสดงที่ยาก ต้องอาศัยการฝึกฝนเป็นเวลานานจนชำนาญ ช่ำชอง คนเล่นโขนยังมีแนวคิดที่จะเผยแพร่ต่อไปเพื่อไม่ให้ศิลปะเหล่านี้หายไปกับการเวลา ทุกหยาดเหงือที่ไหลออกมานั้นเป็นคุณค่าแห่งศิลป์ ที่กำลังจะหายไป...โชคดีที่ทุกวันนี้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถได้ให้การสนับสนุนจัดให้มีมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพจัดแสดงโขนเป็นประจำทุกปี